Powiększ
Zoom photo

Jan Cebula

Year:
2017

Category:
Category I. Plastic arts, ornamentation, handicraft and folk crafts, music and dance folklore

Field of activity:
solo musician

Region:
Kolbuszowa, woj. podkarpackie

Lasowiacy to jedna z ciekawszych grup etnograficznych w Polsce. Na zajmowanym przez nich obszarze dawnej Puszczy Sandomierskiej, w widłach Wisły i Sanu, długo zachowały się przejawy kultury tradycyjnej, m.in. folkloru muzycznego i słownego. Położenie geograficzne izolujące mieszkańców regionu jeszcze w pierwszych dekadach XX wieku, spowodowało przetrwanie w ich pamięci archaicznych melodii i tekstów oraz specyficznej praktyki gry wiejskich instrumentalistów.

Jednym z ostatnich muzykantów ludowych w okolicach Kolbuszowej był Jan Cebula. Urodził się w 1937 r. w Nowej Wsi koło Kolbuszowej. Pochodził z muzykalnej rodziny: ojciec i stryj grali na harmonii „guzikówce”. Jan od dziecka przejawiał zdolności muzyczne: dużo śpiewał i lubił słuchać gry innych wykonawców. Jego muzykalność i wrażliwość zwróciła uwagę nauczyciela szkoły w Nowej Wsi, który zachęcił go do nauki muzyki, śpiewu, gry na skrzypcach i zapisu nutowego. W rodzinnym domu oprócz harmonii były także skrzypce, kupione od miejscowego lutnika – Kiwaka, na których grywał starszy brat Jana. Gdy zainteresował się grą na akordeonie podarował skrzypce Janowi.

Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych bracia Cebulowie i Stanisław Białek utworzyli zespół zapraszany na wesela i zabawy. W okresie nauki w szkole zawodowej w Mielcu grał w młodzieżowej orkiestrze dętej na trąbce i na kornecie. Podjął pracę w mieleckim WSK jako blacharz i wstąpił do orkiestry, w której nauczył się grać na instrumentach dętych. W 1956 r. otrzymał powołanie do wojska i wtedy także grał w orkiestrze. Po zakończeniu służby wojskowej powrócił w rodzinne strony. Został członkiem orkiestry dętej działającej przy Miejskim Domu Kultury w Kolbuszowej, uważanej za jedną z najlepszych orkiestr w Rzeszowskiem. Równocześnie grał w zespole weselnym na saksofonie. W latach sześćdziesiątych dołączył do kapeli ludowej Jana Książka i grał w niej na trąbce. W 1978 r. po przejściu na emeryturę, objął funkcję kierownika kapeli „Lasowiacy” w kolbuszowskim domu kultury. Grali w niej w różnych okresach: Władysław Pogoda – skrzypce, Józef Kurda – skrzypce , basy, Jan Cebula – trąbka, klarnet, skrzypce, Dorota Żądło – kontrabas, Maria Cebula – trąbka, Józef Fryc – skrzypce, Edward Panek – akordeon, Józef Panek – trąbka, Józef Komaniecki – trąbka, Adam Stąpor – kontrabas. Kapela była ceniona przez jurorów na konkursach folklorystycznych (m.in. otrzymała II nagrodę na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym w 1984 r.) oraz bardzo popularna wśród widzów i słuchaczy.

W 1992 r. założył rodzinną kapelę „Lesiacy”, w której grał na skrzypcach, głównie podczas wesel, zabaw i folklorystycznych konkursów w okolicy Kolbuszowej, w Ropczycach, w Majdanie Królewskim, w Opatowie (wyróżnienie na przeglądzie kapel w 1994 r.).

Jan Cebula posiadał w repertuarze wiele melodii ludowych, które zapamiętał z czasów dzieciństwa. „Ja oberków to mam zapisane pewnie 240, a jeszcze trochę w głowie”. Znał też dużo polek, tramli, galopek, walczyków czy chodzonych. Od wdowy po Władysławie Łobodzie otrzymał zeszyty z jego melodiami. Grywał także z dobrym skrzypkiem Henrykiem Kretowiczem z Głogowa Małopolskiego. Znajomość muzyki mistrzów-muzykantów z Puszczy Sandomierskiej wpłynęła na grę Jana Cebuli, w której słychać charakterystyczne cechy muzyki tego regionu: prostotę stylu, dzikość, zadziorność oraz zwiewne ogrywanie muzycznych melodii, wyrazisty indywidualny rys przy jednoczesnym odniesieniu do lasowiackiego dziedzictwa. Często występował jako członek kapel i solista-instrumentalista na terenie Parku Etnograficznego Muzeum w Kolbuszowej. W 2016 r. zrealizował program „Jan Cebula – niezwykły muzykant z Puszczy Sandomierskiej” polegający na przekazaniu umiejętności muzycznych młodym uczniom, na wspólnym koncercie oraz wydaniu książki „Samouczek gry na skrzypcach”.

Jan Cebula całym swym muzykanckim życiem i dokonaniami udowadniał, że jest jednym z najlepszych muzykantów z Puszczy Sandomierskiej.

Jan Cebula zmarł 7 listopada 2019 r.